Hydrocephalus (waterhoofd)
Wat is een hydrocephalus (waterhoofd)?Deze pagina gaat voornamelijk over de 'normale druk hydrocephalus' (Normal Pressure Hydrocephalus, ofwel NPH).
Wat is een hydrocephalus? Een hydrocephalus is het gevolg van een verstoord evenwicht tussen de aanmaak en de afvoer van hersenvocht. In het geval van een hydrocephalus (waterhoofd) wordt meestal meer hersenvocht geproduceerd dan kan worden opgenomen en zijn de hersenkamers (ventrikels) vergroot.
Het ventrikelsysteem bestaat uit vier hersenkamers (ventrikels) en het hersenvocht dat daarin circuleert, het voorziet onze hersenen van voedingsstoffen, zorgt voor de afvoer van afvalstoffen en beschermt de hersenen. Alle vier de ventrikels zijn met elkaar verbonden en er circuleert bij een volwassene ± 120 ml. hersenvocht in. Nog eens 30 ml. hersenvocht circuleert rondom de hersenen.
Soorten hydrocephalus
Aangeboren of verkregenEr zijn drie soorten hydrocephalus:
- niet-communicerende hydrocephalus: dit ontstaat als de circulatie van het hersenvocht in het ventrikelsysteem belemmerd wordt. Dit is ontstaan vóór of tijdens de geboorte of na de geboorte door een trauma of ziekte;
- communicerende hydrocephalus: dit ontstaat als de afvoer van het hersenvocht onvoldoende is. Dit ontstaat als de circulatie van het hersenvocht in het ventrikelsysteem belemmerd wordt. Ontstaan vóór of tijdens de geboorte of na de geboorte door een trauma of ziekte;
- normale druk hydrocephalus (NPH): dit is een toename van de hoeveelheid hersenvocht in de ventrikels met een kleine / geen stijging van de druk in het hoofd. Dit komt het meest voor bij volwassenen die ouder zijn dan zestig jaar.
Prof. Dr. med.Michael Stoffel, Chefarzt der Klinik für Neurochirurgie und Wirbelsäulenchirurgie Helios Klinikum Krefeld
Normale druk hydrocephalus (NPH) wordt gekenmerkt door het geleidelijk optreden van drie symptomen, meestal in deze volgorde:
- problemen met lopen: in de vorm van kleine schuifelende stappen, neiging tot vallen, gevoel van zware voeten of problemen met traplopen;
- urine-incontinentie (verstoorde blaasfunctie) in de vorm van een regelmatige of dringende behoefte om te plassen of verminderde controle om urine op te houden;
- milde dementie in de vorm van vergeetachtigheid, verlies van kortetermijngeheugen, verlies van interesse in activiteiten of stemmingswisselingen.
Bij meer dan de helft van de mensen met NPH kan de oorzaak niet worden vastgesteld. In de andere gevallen heeft de patiënt een hersenbloeding of meningitis gehad. Het is echter niet duidelijk waarom en hoe deze aandoeningen tot normale druk hydrocephalus leiden.
Net als bij andere typen hydrocephalus is de vergroting van de hersenkamers het belangrijkste kenmerk van normale druk hydrocephalus (NPH). De vergrote kamers verstoren de zenuwprikkels tussen de hersenen en het ruggenmerg waardoor de symptomen (problemen met lopen, urine-incontinentie, milde dementie) veroorzaakt worden.
Het is vaak moeilijk de diagnose NPH te stellen, omdat vaker niet alle symptomen tegelijkertijd optreden. Meestal worden een of meerdere onderzoeken uitgevoerd om te controleren of er sprake is van NPH. Radiologisch onderzoek van de hersenen (CT, MRI) brengt deze in beeld en laat de vergrote ventrikels zien. De ruggenprik (lumbaalpunctie) is een diagnostisch onderzoek waarbij met een speciale dunne naald hersenvocht (liquor) afgenomen wordt. Deze liquor wordt in het laboratorium onderzocht. Tevens kan beoordeeld worden of de kans bestaat dat er baat kan zijn bij de implantatie van een shunt.
Normale druk hydrocephalus (NPH) kan niet genezen worden maar wel behandeld. Er kan een shunt geimplanteerd worden om overmatig hersenvocht uit de holtes in de hersenen (ventrikels) af te voeren. Als de vergrote ventrikels in grootte afnemen zijn er (mogelijk) minder symptomen.
Implantatie van een shuntsysteem: een shunt is een systeem van slangetjes, drukventielen en een pompje, gemaakt van siliconen en kunststof, dat geïmplanteerd wordt. Via de shunt wordt vanuit de hersenkamer hersenvocht afgevoerd naar een ander deel van het lichaam, meestal de buikholte. Hierdoor krijgen de vergrote ventrikels een normalere omvang en worden de symptomen van NPH verlicht of verdwijnen.